Kassitlerin devlet sınırlarının geniş olması, çevrelerinde kendilerini yıkabilecek güçlü devletlere karşı kendilerini korumaları, kültürel ve sanatsal alandaki gelişmeleri, onların isimlerini ve güçlü yönetimlerini bugüne taşımıştır.
Kassitler, M.Ö 18.yüzyılın başlarında kurulan bazı Kürt devletleri??? gibi Zagrosların doğusundaki Hemedan, Kirmenşah yöresinde yaşamışlardır.
Kassitler, tarih sahnesinde oldukları devirde çevrelerindeki çeşitli devletler ve halklarla savaşmış, savaş siyasetini birçok yönden uygulamaya çalışmıştır. Özellikle belirli konularda tarihte ismine rastladığımız Babil Devleti de Kassitlerin savaşmış olduğu devletler arasındadır. Kasitlerin karşısında yer alan Babilliler ve Hititlerle ilgili kısaca bilgi verecek olursak şunlar ifade edilebilir.
Kafkasya’dan Anadolu’ya geldikleri, kazı çalışmalarından anlaşılan, feodal bir yönetimle çevresel açıdan siyasi bir birlik kurmaya çalışan Hititler, babadan oğula geçen bir saltanat sistemini benimserler. İlk zamanlarda daimi bir ordu kurmak yerine, halkın tümünü ordu olarak kabul eden Hitit yönetimi, ceza hukukunda Hammurabi ve Asur Kanunları ile adeta yarışmış, en ağır suçu devlete başkaldırma ya da isyan etme olarak belirleyip bu suçu işleyenlerin cezasını da ölüm cezası olarak belirlemiştir.
Kullandıkları hiyeroglif yazı çeşidi ile tarihte bilinen Hititler; halkı toplumsal tabakalara ayırmış, dini inanç yönünden ise Anadolu’nun “bin tanrılı yer” olarak adlandırılmasını sağlamıştır.
Hititlerin haricinde önemli olarak gördüğümüz diğer bir devlet de Hammurabi kanunları ile çeşitli örneklerde ismini duyduğumuz Babil devletidir.
Babil devleti; Sami kökenli Amariler tarafından kurulan, site şekli yönetimden Kral Hammurabi tarafından devlet düzeyine geçen ve M.Ö 1792–1750 arasında genişleme ve büyüme dönemini yaşayan bir devlettir. Döneminin en önemli eseri, kralın kendi ismiyle dikili taşlar üzerine kazıdığı Hammurabi Kanunları’dır.
Kassitlerin Kardunaj devletini büyütme aşamasında karşılarına ilk çıkan yönetim, Babilliler olmuştur.
Babilliler,
Kardunajların gelişme ve ilerleme siyasetine, Zagrosların batısına set
çekip M.Ö 1726’da Diyala ırmağının Dicle ile birleştiği yerde bir kale
yaparak karşı koyarlar.
M.Ö 16. yüzyılda Hititlerin saldırısına uğrayarak yıkılan Babil devleti, Kassitlerin egemenliğine girer.
Güçlü bir uygarlığa sahip olan ve aynı zamanda ekonomik, idari ve kültürel alanlarda iyi bir gelişim içinde olan Kassitler; devletler arası siyasette daha dikkatli adımlar atmaya yönelmişti.
Bu noktada devlet siyasetinde III. Agum; Mısır ile ilişkilerini geliştirir, karşılıklı elçiler bulundurmak için anlaşmalar yapar.
I.Kurigalçi, Kardunaj devletinin başındayken halk adına çalışmalar yapıp, halkın ödemesi gereken birçok vergiyi kaldırarak kolaylıklar sağlar.
Kardunaj devleti, Kurigalçi zamanında Mısır ile dostluklarını devam ettirmiş, Mısır’ın Suriye sınırını almasını onaylamıştır.
II. Kurigalçu, Kardunaj devletine düşman olarak siyaset uygulayan El’am’a karşı, çeşitli şekillerde savunma savaşı ile saldırıya geçmiştir.
Bir süre sonra El’am toprakları II. Kurigalçi tarafından ele geçirilmiştir.
Gelişim ve ilerleme zamanlarının yaşandığı Kardunaj devletinde, I. Kudur Enlin (M.Ö 1264-1255) ve oğlu Surins (1255-1242) zamanında çeşitli ekonomik krizler yaşanmıştır.
Ekonomik zayıflığın yaşandığı dönemde, halk temel ihtiyaçlarını karşılayamadığından göçler zorunlu olarak açığa çıkmaya başlamıştır.
N. Kastilyos zamanında büyük ve sınırları geniş olan uygarlık gelişmeye, El’amların ve Asurluların saldırıları ile karşı karşıya gelmeye başlar.
Asur kralı, Kassit ülkesinin işgali sırasında önceliği Babil’e vererek sınırları genişletmeye çalışsa da, bir süre sonra kendi halkı tarafından öldürülür.
M.Ö 1188-1174’de Kral Melsuhu zamanında ekonomik durum tekrar düzelir ve Asur yönetimi ile olan ilişkiler tekrar gözden geçirilerek yeni düzenlemeler yapılır.
M.Ö 1173-1161 Marduk Apol İdin zamanında tarım alanları içinde nehirlerden arazilere suların verilmesi, kanalların kazılması ile halk, ağır vergilerden kurtulmakla kalmayıp bolluk ve refah içinde yaşamaya başlar.
1159-1157’de Kassitler, Elamlara karşı savaşırlar. Fakat bu savaş, Kassitlerin sınırlarını genişletmesinden ziyade, sahip oldukları sınırların Elamlar tarafından ele geçirilmesi ile sonuçlanır.
Tarih öncesi zamanları temsilen yapılan çalışmaların en değerlileri, o devletin, halkın ya da yönetimin kültürel ve sanatsal anlamda binlerce yıl öncesinden ortaya koyduğu ve günümüze kadar gelen yapıtlarıdır. Kasitlerin bu konudaki gelişimlerini ifade edecek olursak;
Kassitlerin kullandıkları dilin Hurrice ya da Hurrice şivesine yakın olduğu kabul edilir.??? Buradan anlaşılacaktır ki Kassitler, sadece Kardunaj sınırları içinde değil, yukarı Mezopotamya’nın değişik bölgelerinde de yaşamaktaydı.
Yapılan kazılarda duvar resimleri, silindir, mühürler ve bunlar gibi çeşitli sanat eserleri bulunmuştur.
Kassitlerin metal işçiliğinde usta olması, ortaya çıkan sanat eserlerinde net bir şekilde görülmüştür.
Bununla beraber at yetiştirmede ileri durumda olmaları, Hemedan-Kirmanşah yolu üzerinde, Mezopotamya düzlüklerinde bir geçit yolu oluşturmaları ve geçimlerini sağlamak için bu geçit yollarını çoğaltmaları, ticaretle ilgilendiklerini gösteriyordu.
Yukarıda Kardunaj devlet sistemini, yaşanan iç ilişkiler ve dış siyasetteki atılımlarından bahsettik. Bununla beraber, özel anlamda yönetimsel olarak da ifade edecek olursak:
Yönetimin yerel bölümlerinde genellikle bölge yönetim başkanlarının bulunması ve bu başkanların yardımcılarının olması, asayiş ve düzeni koruma adına görev yapan polis görevlileri ve mahkeme görevini yürüten kişilerle de görülmektedir ki, devlet sisteminde sorumluluklar, görev dağılımı esas alınarak oluşturulmuştur.
Bölge yönetim başkanları, ekonomik alanda sıkıntılar yaşamamak için devamlı olarak yiyeceklerin belirli bir kısmını daha sonraki zamanlar için depo ederlerdi.
Sakramuş adıyla ordunun ihtiyaçlarını gören, orduyu hazırlayan bir kurumun olması askeri alandaki gelişmeleri de ortaya çıkarmıştır. Bu kurumun görevi; ordu birliklerini savaş düzenine göre hazırlamak, savaş arabaları (iki tekerlekli) yaparak ordunun gücünü arttırmaktır. Ordu içinde yaya ve yardımcı orduların olması ile beraber; doktorlar, demirciler, kap yapanlar, yıkayıcılar ve din adamları da bulunurdu. Kardunaj devletinde ordunun ve ekonomik sistemin kurumsal alanda olması ile beraber, hukuki sistemin de kurumsallaşmış olduğu, yapılan incelemelerde anlaşılmıştır.
Hukuki sistemde yaralama ve öldürme gibi suçların her birinin cezai sistemde bir karşılığının olması, toplumsal çatışmaların ve üreyecek olan sorunların durdurulması anlamına geliyordu.
Tek tanrılı dini benimsemiş olan Kardunaj devleti, dini gelişmeleri din adamları ile takip ediyordu.
Kardunaj devletinin dağılmasından sonra, Kassitler çeşitli yerlere yayılarak yerleşmiş ve yeni Kürt devletlerinin ortaya çıkmasından sonra, kurulan bu Kürt devletlerinin içinde yer almışlardır.
Kardunaj devletinde şehir yöneticisi olan tanınmış Kassi hanedanları 22 tanedir. Bunların birkaçı şunlardır:
Abirattaş Hanedanları (16 kişi)
M.Ö 16. yüzyılda Hititlerin saldırısına uğrayarak yıkılan Babil devleti, Kassitlerin egemenliğine girer.
Güçlü bir uygarlığa sahip olan ve aynı zamanda ekonomik, idari ve kültürel alanlarda iyi bir gelişim içinde olan Kassitler; devletler arası siyasette daha dikkatli adımlar atmaya yönelmişti.
Bu noktada devlet siyasetinde III. Agum; Mısır ile ilişkilerini geliştirir, karşılıklı elçiler bulundurmak için anlaşmalar yapar.
I.Kurigalçi, Kardunaj devletinin başındayken halk adına çalışmalar yapıp, halkın ödemesi gereken birçok vergiyi kaldırarak kolaylıklar sağlar.
Kardunaj devleti, Kurigalçi zamanında Mısır ile dostluklarını devam ettirmiş, Mısır’ın Suriye sınırını almasını onaylamıştır.
II. Kurigalçu, Kardunaj devletine düşman olarak siyaset uygulayan El’am’a karşı, çeşitli şekillerde savunma savaşı ile saldırıya geçmiştir.
Bir süre sonra El’am toprakları II. Kurigalçi tarafından ele geçirilmiştir.
Gelişim ve ilerleme zamanlarının yaşandığı Kardunaj devletinde, I. Kudur Enlin (M.Ö 1264-1255) ve oğlu Surins (1255-1242) zamanında çeşitli ekonomik krizler yaşanmıştır.
Ekonomik zayıflığın yaşandığı dönemde, halk temel ihtiyaçlarını karşılayamadığından göçler zorunlu olarak açığa çıkmaya başlamıştır.
N. Kastilyos zamanında büyük ve sınırları geniş olan uygarlık gelişmeye, El’amların ve Asurluların saldırıları ile karşı karşıya gelmeye başlar.
Asur kralı, Kassit ülkesinin işgali sırasında önceliği Babil’e vererek sınırları genişletmeye çalışsa da, bir süre sonra kendi halkı tarafından öldürülür.
M.Ö 1188-1174’de Kral Melsuhu zamanında ekonomik durum tekrar düzelir ve Asur yönetimi ile olan ilişkiler tekrar gözden geçirilerek yeni düzenlemeler yapılır.
M.Ö 1173-1161 Marduk Apol İdin zamanında tarım alanları içinde nehirlerden arazilere suların verilmesi, kanalların kazılması ile halk, ağır vergilerden kurtulmakla kalmayıp bolluk ve refah içinde yaşamaya başlar.
1159-1157’de Kassitler, Elamlara karşı savaşırlar. Fakat bu savaş, Kassitlerin sınırlarını genişletmesinden ziyade, sahip oldukları sınırların Elamlar tarafından ele geçirilmesi ile sonuçlanır.
Tarih öncesi zamanları temsilen yapılan çalışmaların en değerlileri, o devletin, halkın ya da yönetimin kültürel ve sanatsal anlamda binlerce yıl öncesinden ortaya koyduğu ve günümüze kadar gelen yapıtlarıdır. Kasitlerin bu konudaki gelişimlerini ifade edecek olursak;
Kassitlerin kullandıkları dilin Hurrice ya da Hurrice şivesine yakın olduğu kabul edilir.??? Buradan anlaşılacaktır ki Kassitler, sadece Kardunaj sınırları içinde değil, yukarı Mezopotamya’nın değişik bölgelerinde de yaşamaktaydı.
Yapılan kazılarda duvar resimleri, silindir, mühürler ve bunlar gibi çeşitli sanat eserleri bulunmuştur.
Kassitlerin metal işçiliğinde usta olması, ortaya çıkan sanat eserlerinde net bir şekilde görülmüştür.
Bununla beraber at yetiştirmede ileri durumda olmaları, Hemedan-Kirmanşah yolu üzerinde, Mezopotamya düzlüklerinde bir geçit yolu oluşturmaları ve geçimlerini sağlamak için bu geçit yollarını çoğaltmaları, ticaretle ilgilendiklerini gösteriyordu.
Yukarıda Kardunaj devlet sistemini, yaşanan iç ilişkiler ve dış siyasetteki atılımlarından bahsettik. Bununla beraber, özel anlamda yönetimsel olarak da ifade edecek olursak:
Yönetimin yerel bölümlerinde genellikle bölge yönetim başkanlarının bulunması ve bu başkanların yardımcılarının olması, asayiş ve düzeni koruma adına görev yapan polis görevlileri ve mahkeme görevini yürüten kişilerle de görülmektedir ki, devlet sisteminde sorumluluklar, görev dağılımı esas alınarak oluşturulmuştur.
Bölge yönetim başkanları, ekonomik alanda sıkıntılar yaşamamak için devamlı olarak yiyeceklerin belirli bir kısmını daha sonraki zamanlar için depo ederlerdi.
Sakramuş adıyla ordunun ihtiyaçlarını gören, orduyu hazırlayan bir kurumun olması askeri alandaki gelişmeleri de ortaya çıkarmıştır. Bu kurumun görevi; ordu birliklerini savaş düzenine göre hazırlamak, savaş arabaları (iki tekerlekli) yaparak ordunun gücünü arttırmaktır. Ordu içinde yaya ve yardımcı orduların olması ile beraber; doktorlar, demirciler, kap yapanlar, yıkayıcılar ve din adamları da bulunurdu. Kardunaj devletinde ordunun ve ekonomik sistemin kurumsal alanda olması ile beraber, hukuki sistemin de kurumsallaşmış olduğu, yapılan incelemelerde anlaşılmıştır.
Hukuki sistemde yaralama ve öldürme gibi suçların her birinin cezai sistemde bir karşılığının olması, toplumsal çatışmaların ve üreyecek olan sorunların durdurulması anlamına geliyordu.
Tek tanrılı dini benimsemiş olan Kardunaj devleti, dini gelişmeleri din adamları ile takip ediyordu.
Kardunaj devletinin dağılmasından sonra, Kassitler çeşitli yerlere yayılarak yerleşmiş ve yeni Kürt devletlerinin ortaya çıkmasından sonra, kurulan bu Kürt devletlerinin içinde yer almışlardır.
Kardunaj devletinde şehir yöneticisi olan tanınmış Kassi hanedanları 22 tanedir. Bunların birkaçı şunlardır:
Abirattaş Hanedanları (16 kişi)
Ahu Bani Hanedanları (2
kişi)
Bazi Hanedanları (5 kişi)
Bazi Hanedanları (5 kişi)
Gandu Hanedanı (1 kişi)
Habban Hanedanları (4 kişi)
Habban Hanedanları (4 kişi)
Hanbu Hanedanı (1 kişi)
Kardunaj devlet yönetimine geçen Kassit kral listesi 32 kişiliktir.
Kardunaj devlet yönetimine geçen Kassit kral listesi 32 kişiliktir.
Krallık yönetiminde yer alan ilk temsilciler şunlardır:
Gandi (732–1717)
I. Agum (1716-1695)
I. Kostilos (1694-1673)
Uschcsi (1672-1665)
Kaynaklar:
- Bir El Kitabı Kürtler- Mahrdad R. Izady, Doz Yayınları
- Kürtlerin İlk Çağ Tarihi - Torî, Berfîn Yayınları
- Kürdistan Tarihi - M.Emin Zeki
- Kürtler - Bazil Nikitin
- Geçmişten Bugüne Kürtler ve Kürdistan - Kemal Burkay,
Deng Yayınları
- İslamiyete Kadar Kürdistan Tarihi - Etem Xemgîn
- Kürt Tarihi ve Uygarlığı- Cemşid Bender
- Türkler, Kürtler, İranlılar - Prof. Egon Freiherr Von Eickstedt
- Kürdistan Kısa Tarihi - Ekrem Cemil Paşa
- Bir El Kitabı Kürtler- Mahrdad R. Izady, Doz Yayınları
- Kürtlerin İlk Çağ Tarihi - Torî, Berfîn Yayınları
- Kürdistan Tarihi - M.Emin Zeki
- Kürtler - Bazil Nikitin
- Geçmişten Bugüne Kürtler ve Kürdistan - Kemal Burkay,
Deng Yayınları
- İslamiyete Kadar Kürdistan Tarihi - Etem Xemgîn
- Kürt Tarihi ve Uygarlığı- Cemşid Bender
- Türkler, Kürtler, İranlılar - Prof. Egon Freiherr Von Eickstedt
- Kürdistan Kısa Tarihi - Ekrem Cemil Paşa
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder